ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

10090631

Ο πρώην Δήμος Φολόης έχει έκταση 36500 στρέμματα και πληθυσμό 4870 κατοίκους. Αποτελείται από τα χωριά Λάλα, Κούμανι, Φολόη, Αχλαδινή, Πέρσαινα, Νεμούτα, Νεράιδα, Μηλιές, Πόθο, Λάσδικα και Δούκα. Το κεφαλοχώρι του Λάλα απέχει 15 χλμ. από την Αρχαία Ολυμπία και βρίσκεται σε υψόμετρο 600 μέτρων. Στο οροπέδιο της Φολόης υπάρχει το ομώνυμο δάσος από αυτοφυείς δρυς, το οποίο πήρε το όνομά του, σύμφωνα με τη μυθολογία, από το Φόλο, τον αρχηγό των Κενταύρων που κατοικούσαν εκεί.

ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Οι Κένταυροι απεικονίζονται στα διασωθέντα μάρμαρα του δυτικού αετώματος του Ναού του Δία, τα οποία φυλάσσονται στο Μουσείο της Αρχαίας Ολυμπίας σαν μυθικά όντα. Η φαντασία των αρχαίων Ελλήνων τους ήθελε να έχουν σώμα αλόγου μέχρι τον τράχηλο, τέσσερα πόδια, αλλά στήθος, χέρια και κεφάλι ανθρώπου.

Ο Διόδωρος (Δ΄12) αναφέρει ότι, όταν οι Κένταυροι νίκησαν τους Λάπιθες, κατέβηκαν στην Ηλεία και κατέλαβαν την Φολόη. Από εκεί λήστευαν και φόνευαν τους διερχομένους και τους κατοίκους της περιοχής.

Οι κάτοικοι, φοβισμένοι και τρομαγμένοι που πρώτη φορά έβλεπαν από μακριά άλογα, (το πάνω μέρος των οποίων ήταν ανθρώπινο) να χάνονται στο δάσος και στα ρέματα, τους απεικόνιζαν στη φαντασία τους σαν τέρατα με ένα σώμα.

img0030Ένας από τους Κενταύρους ήταν και ο Φόλος, γιος του Σιληνού και της Νύμφης Μελίας και φίλος του Ηρακλή. Εκ διαδοχής από τον προπάππου του ήταν φύλακας του υπερμεγέθους πιθαριού (βαγενιού) με το κρασί των μεγαλόσωμων Κενταύρων, το οποίο τους είχε προσφέρει ο Διόνυσος, με εντολή να το φυλάξουν και να το ανοίξουν μόνο όταν εμφανιστεί ο Ηρακλής.

Ο Ηρακλής πήρε την εντολή από τον Ευρυσθέα να κάνει τον τρίτο άθλο του, να συλλάβει δηλαδή ζωντανό τον Ερυμάνθιο κάπρο, που ζούσε στο όρος της Λαμπείας, Ερύμανθος. Ο κάπρος κατάστρεφε τις περιοχές τις Ψωφίδος (Αρκάδων) και Λασιωνίων (Ηλείων). Ο Ηρακλής πέρασε πρώτα από τη σπηλιά του Κένταυρου Φόλου, προκειμένου να πάρει πληροφορίες σχετικά με το ζώο.

 

img0034Ο Φόλος έτρωγε κρέατα ωμά όπως όλοι οι Κένταυροι, αλλά για να ευχαριστήσει τον Ηρακλή του προσέφερε ψητά. Ο Ηρακλής ζήτησε κρασί, αλλά όταν ο Φόλος θυμήθηκε την επιθυμία του Διόνυσου, δίστασε να ανοίξει το πιθάρι φοβούμενος τους άλλους Κενταύρους. Κατόπιν προτροπής του Ηρακλή άνοιξε το βαγένι με το χιλιόχρονο κρασί και του έδωσε να πιεί σε ασημένιο κύπελο (τάσι). Η ευωδιά του παλιού δυνατού κρασιού απλώθηκε γρήγορα στις ρεματιές και στο δάσος. Ο φόβος του δεν άργησε να επαληθευτεί.

Η συμπλοκή και η Νεφέλη

Τα δέντρα έτριζαν, καθώς οι Κένταυροι έφταναν στην σπηλιά για να το αρπάξουν. Ο Φόλος κρύφτηκε από το φόβο του, ενώ ο Ηρακλής ρίχτηκε στη μάχη μαζί τους, στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει όντα, τα οποία έχοντας μητέρα τη Θεά Νεφέλη είχαν ταχύτητα αλόγου, υπερβολική δύναμη δισώματων θηρίων, ανθρώπινη λογική και εμπειρία. ?λλοι του επιτίθενται έχοντας σαν όπλα μεγάλα ξύλα, άλλοι με μεγάλες πέτρες, άλλοι με μεγάλες λαμπάδες από τα καμένα δέντρα και άλλοι με φοβερά τσεκούρια. Στη μάχη τους βοηθούσε όμως και η Νεφέλη, ρίχνοντας καταρρακτώδη βροχή για να γλιστράει ο Ηρακλής, τη στιγμή που οι Κένταυροι είχαν τέσσερα πόδια.

Η μάχη ήταν φοβερή. Ο Ηρακλής έδιωξε αρχικά τον ?γχιο και τον ?γριο, πετώντας τους δαυλιά που φώτιζαν τη σπηλιά. Με τα φαρμακερά βέλη που είχε βάψει από το αίμα της Λερναίας Ύδρας, τους σημάδευε και τους χτύπαγε με το ρόπαλο. Τους καταδίωξε μέχρι το ακρωτήριο Μαλέα.

Η Εξόντωση των Κενταύρων

Τους περισσότερους τους εξόντωσε ενώ οι υπόλοιποι, μαγεμένοι από τους ήχους των σειρήνων, πέθαναν από την πείνα. Οι υπόλοιποι Κένταυροι έφυγαν. Ο Κένταυρος Νέσσος πήγε στο ποταμό Εύηνο, όπου παρενοχλούσε ερωτικά τη σύζυγο του Ηρακλή Δηιάνειρα, η οποία αργότερα σκοτώθηκε από αυτόν. Ο Ηρακλής, χωρίς να το θέλει, ετόξευσε προς τον Έλατο και πλήγωσε τον Χείρωνα (φίλο του), ο οποίος παραιτήθηκε από την αθανασία γιατί οι πόνοι ήταν φρικτοί από το βέλος που ήταν ποτισμένο από τη Λερναία Ύδρα.

Ο Κένταυρος Όμαδος έφυγε για την Αρκαδία όπου παρενοχλούσε και αυτός την αδερφή του Ευρυσθέα Αλκυόνη. Ένας από τους Κενταύρους της Φολόης, ο Ευρυτίονας γύρισε πίσω στην περιοχή και πήγε στην Ώλενο της Αχαΐας προκειμένου να πάρει βίαια πάλι την κόρη του Δεξαμενού. Αργότερα σκοτώθηκε και αυτός από τον Ηρακλή.

Οι Κένταυροι διασκορπιστήκαν από το Μαλέα μέχρι την Τυρηνία, όπου άλλοι πέθαναν από την πείνα και άλλοι μαγεύτηκαν από το άσμα των σειρήνων.

Στη συμπλοκή σκοτώθηκαν πολλοί επιφανείς Κένταυροι, ο Δάφνις, ο Αμφίων, ο Όρειος, ο Ιπποτίων, ο Φρύξος, ο Θηρεύς, ο Αργείος, ο Δούπων, ο Ισοπλής και ο Μελαγχαίτης.

Ο θάνατος του Φόλου

Κατόπιν, ο Ηρακλής επανήλθε στη Φολόη, όπου βρήκε το φίλο του Φόλο να πεθαίνει, μιας και στην προσπάθεια του να θάψει τους συγγενείς Κενταύρους, επιχείρησε να περιεργαστεί ένα βέλος, που προηγουμένως θαύμαζε. Αυτό του διέφυγε και τον τραυμάτισε στο μεγάλο δάχτυλο του δεξιού ποδιού του και έτσι από το δηλητήριό του, πέθανε.

Τότε λοιπόν, ο Ηρακλής τον έθαψε μεγαλοπρεπώς κοντά στο σημερινό Αντρώνι όπου σκοτώθηκε και για να τον τιμήσει έδωσε στο δάσος και στην περιοχή το όνομα Φολόη. Κατόπιν, ο ήρωας πήγε να κυνηγήσει τον Ερυμάνθιο Κάπρο.

ΙΣΤΟΡΙΑ

Το 395 μ.Χ., ο Αλάριχος, βασιλιάς των Βησιγότθων, λεηλατεί την Ηλεία. Δύο χρόνια μετά, το 397 μ.Χ., ο Στιλίχων τους κατατροπώνει στο οροπέδιο της Φολόης. Όμως η Ηλεία έχει ήδη υποστεί τεράστιες ζημίες, έχει εξαθλιωθεί ο πληθυσμός της, γεγονός που αναγκάζει ήδη τον Θεοδόσιο τον Β΄ να την απαλλάξει από την καταβολή του μεγαλύτερου μέρους των φόρων προς το κράτος.

Κατά τον 18ο αι.μ.Χ εγκαθίστανται στη Γαστούνη ως αρχηγοί οι Ottomans, τουρκική πλούσια οικογένεια, με διασύνδεση τον ίδιο το Σουλτάνο. Προωθούν το εμπόριο και συνάπτουν φιλικές σχέσεις με τους Τουρκαλβανούς του Λάλα, οι οποίοι εντέλει λυμαίνονται τις περιουσίες των ντόπιων με την αποχώρηση των Ottomans για την Πόλη.

Κατά την περίοδο της ελληνικής Επανάστασης του 1821 οι Τούρκοι κλείνονται στο Χλεμούτσι κι εκεί σπεύδουν σε βοήθειά τους οι φοβεροί Τουρκαλβανοί από το Λάλα. Στη θέα τους οι άπειροι τότε αγωνιστές σκορπούν και οι Λαλαίοι Τούρκοι λεηλατούν την περιοχή του κάμπου και τον Πύργο.

Ο ίδιος ο Χαράλαμπος Βιλαέτης προσπαθώντας να αντιμετωπίσει τους θηριώδεις Λαλαίους Τούρκους στον τόπο τους, πέφτει ηρωικά στο χωριό Σμίλα, τον Μάιο του 1821.

Ελληνικές δυνάμεις συνασπίζονται γύρω από το Λάλα και παρ΄ότι υπερέχουν αριθμητικά έναντι των πολιορκούμενων, οι τελευταίοι απορρίπτουν κάθε πρόταση παράδοσης των όπλων.

img0043Γίνεται η σημαντική μάχη στο Πούσι (ευρύτερη περιοχή χωριού Λάλα- Δ. Δ. Αχλαδινής του Δήμου Φολόης της Ηλείας ).

Πρόκειται για την κατατρόπωση των Τουρκαλβανών Λαλαίων που μάστιζαν την περιοχή και ήταν το φόβητρο των Ελλήνων, γιατί οι εχθροί αυτοί σκότωναν, λήστευαν και λεηλατούσαν τα πάντα για να ζήσουν.
Με τη συνδρομή και αυταπάρνηση των Επτανησίων, ιδίως των Κεφαλλήνων με αρχηγούς τον Ευαγγέλη Πανά και τον Ανδρέα και Κωνσταντίνο Μεταξά και τον Γεράσιμο Φωκά, η τελική μάχη που έγινε εκεί στο Πούσι ενάντια στον εχθρό κρίθηκε υπέρ των Ελλήνων, την τελευταία στιγμή, λόγω που οι Κεφαλλήνες δεν υπεχώρησαν και σθεναρά όρμισαν εμψυχώνοντας και τους υπόλοιπους Έλληνες.
Η μάχη στο Πούσι το 1821, είναι ισάξια εκείνης του Βαλτετσίου, και άνοιξε το δρόμο για μετέπειτα νίκες στην Πελοπόννησο, ιδίως για το πέσιμο της Τριπολιτσάς.

Μετά από σκληρές μάχες οι Τούρκοι εγκαταλείπουν το Λάλα, καίγοντας όσα δεν μπορούσαν να μεταφέρουν.

www.antroni.gr